Лекарите велат дека сум медицински феномен: Интервју со Маја Павловска

Излегов вечерта, како и секоја друга. Си реков, штом докторот вика ништо не ми е, тогаш излегувам. Возев кола и на семафор кај „Симпо“, кога сакав да тргнам, стиснав кумплунг, ама не почувствував ништо на левото стапало. Следниот ден едвај станав од кревет, добив висока температура и тотална парализа, раскажува Павловска

Маја Павловска ми е другарка од осмолетка. Беше најслаткото девојче во класот. Кај неа дома прв пат си го испишаме хипи знакчето со пенкало на фармерките и прв пат ги слушнав „Полис“. Секогаш два чекора пред другите - таа e лик кој едноставно ве скокотка подобро да го запознаете. Една судбинска пресвртница засекогаш ѝ го смени животот, но за чудо, таа продолжи да се бори со несмален жар. Маја сега живее во Утрехт, Холандија со својот син Боби и се занимава со сликарство, изработка на накит и е одличен текстописец чии стихови ги отпеа и Тоше Проески.

* Маја, на еден од најголемите саеми за уметност во Ајндховен, Холандија, неодамна имаше штанд на кој се претстави со својата уметност: слики и накит. Кажи ни нешто повеќе повеќе за овој настан?

- „Арт Ajндховен“ се одржа минатиот месец во старата фабрика „Филипс“. На саемот заедно со повеќе од 160 холандски и светски уметници имавме свои штандови. Мојот беше со должина од седум метри, поделен на три големи ѕида, на кои изложив 21 слика, апстракции, акрилик на платно. Покрај сликите, имав и уникатен рачно изработен накит, од посебен вид на глина во боја, од која правам форми, па ги печам. Публиката беше пријатно изненадена и заинтересирана за нарачки. Апстрактните мотиви, кои во вид на слики можеш да ги закачиш само на ѕид, во овој случај ги направив подостапни, како парчиња накит, кои одлично се комбинираат со облека. Заради презимето, често ме прашуваа од каде доаѓам и така заклучив дека голем дел од постетителите знаат за нашата земја, и реагираат со симпатии. Инаку, една моја слика, со наслов  „Мовинг", врз која беше напишано моето име, беше поставена на два големи банера во градот.

* Повеќе од три децении живееш со една состојба којa ти го ограничува движиењето и поголемиот дел од твојот живот се одвива во инвалидска количка.  Кога и како ти се случи ова?

- Ми се случи пред 28 години, на 14-ти февруари 1991 година. На Св. Трифун или Св. Валентин добив тотална парализа, квадриплегија, само за неколку минути откако се разбудив. Во само десетина минути комплетно ми се измени животот. Од една многу динамична личност, болеста ме врза за кревет. Дијагнозата е една од најретките и најнеистражените во светот - „Myelopoliradiculoneuritis“. Со едноставни зборови - вирус, (може да е и вирус на грип), кој го нападнал `рбетниот мозок и направил оштетување на неговата обвивкаи ги оштетил сите корени на нервни завршетоци долж цел `рбет. Наводно, во тој момент мојот имунитет бил намален и поради тоа се случил тој колапс.

Претходниот ден почувствував слабост на левата страна на телото и губење на дел од површинскиот осет. Веднаш отидов на лекар. Ми рекоа дека не ми е ништо и дека најверојатно е заради ниските температури. Неколку дена претходно бевме во Отешево со екипа на МТВ, снимавме реклама за хотелот Европа, тогаш новоизграден. Добив „Бруфен“ и некоја маст за масажа и препорака за топли облоги. Излегов вечерта, како и секоја друга. Си реков, штом докторот вика ништо не ми е, тогаш излегувам. Возев кола и на семафор кај „Симпо“, кога сакав да тргнам, стиснав кумплунг, ама не почувствував ништо на левото стапало. Цела лева страна на телото не ја чувствував. Следниот ден едвај станав од кревет, стигнав до дневна и паднав. Добив многу висока температура, 41.5 и тотална парализа. Цела ноќ чекавме да дојде брза помош, но немаше шанси, ниедно возило не можеше да се движи по тој снег.. цело Скопје беше блокирано. Дури во пет сабајлето некако успеа да дојде една амбулантна кола. Од тој момент, до ден денешен се борам со последиците предизвикани од болеста.

* Какви беа прогнозите?

- Многу лоши. Магнетните резонанци што ги направив неколку пати, покажуваат оштетувања, заради кои, не би можела ни да седам, туку би требало да лежам. Сите лекари во светот со кои направив консултации, тврдат дека сум некаков медицински феномен и дека само заради мојата јака волја, сум стигнала до овде. Иако со болки низ цело тело 24/7, сепак научив да живеам. 

* Кога се соочи со болеста, веќе го имаше донесено на свет својот син. Кој најмногу ти помагаше тие први години?

- Да... Син ми, Бобан, тогаш беше бебче, имаше само една и пол година. Живеевме со моите родители, кои се` до нивната смрт, несебично ми помагаа да имаме колку што се може, нормален и пристоен живот. Мајка ми ја напушти работата како архитект и ни се посвети нам. Откако докторите кренаа раце од мене, се` што слушнав како алтернатива во светот, се` пробав.

Инаку, по првите две години, додека  се` уште бев тотално парализирана, самата одлучив да престанам со сите лекарства, а мотив ми беше Боби. Cакав, ако не физички, барем психички да бидам присутна, за да можам да го пораснам и воспитам така што нема да му претставувам пречка или фрустрација во животот. Бев упорна, иако моите родители беа исплашени во однос на одредени лекарства што се пиеја по шема.

По девет месеци најстрашни кризи заради чистење од сите јаки медикаменти, седативи, аналгетици и лекови за спазми, почна да ми се враќа по некое движење. Почнав психолошки да се враќам на старата „јас“. Секојдневно учев да се снаоѓам сама. Ред солзи, ред насмевки, но најмногу упорност и оптимизам и огромната поддршка од сите дома, син ми, брат ми и секако моите родители, кои многу ми недостигаат и кои ми помогнаа сега со син ми да функционираме беспрекорно. 

* Како дојде до тоа да се преселиш во Холандија и како изгледа твојот живот таму?

- Во 2007 година ми се случи љубов и втор брак, овде во Холандија. Бракот кратко траеше, така што од 2011 година продолживме сами, заедно со мојот син. Уште во 2007 бев поканета во Холандија од Нена Шешиќ Фишер, позната уметница, која живее и работи тука, да бидам гостин сликар на нејзината изложба во Утрехт. Ги виде моите слики, како и мојата работа како текстописец, моите песни. Сето тоа беше накратко претставено на нејзината изложба и од тогаш преку неколку интервјуа, и холандската публика почна да се запознава со мојата уметност. Во 2013/2014 имав самостојна изложба во Билтховен, која траеше еден месец. По иницијатива на мој добар пријател, признат уметник во Холандија, Шуќо Шаркиновиќ, одлучив да ја официјализирам мојата уметност, така што во мај 2018, моите слики беа оценети од професионално жири во Музејот Катерајнаконвент во Утрехт, со што и официјално станав национален уметник и член на „Националната асоцијација на визуални уметници на Холандија“, со можност да правам изложби секаде во светот.

Покрај сликањето, од кое немам време да размислувам за негативности, денот ми е пополнет и со пишување текстови за песни за македонски пејачи.

Особена радост ми се домашните забави,по разни поводи, кога се собираме сите на куп, да се видиме, изгушкаме и да си раскажеме што се случило во меѓувреме додека сме биле окупирани секој со своите проблеми.  

* Како автор, што ти е главниот мотиватор - придвижувач во животот?

- Повеќе од 30 години сум текстописец и ликовен уметник. Имав и се' уште имам соработки со многу наши познати имиња како Тоше Проески, Лидија Кочовска, Ана Костовска, Маријан Стојановски, Пеце Огненов, Јоце Панов и многу други. Најново што можам да најавам е еден интересен проект со Марко Логаут и Лидија Кочовска. И покрај мојата професија, како менаџер по туризам, сепак пишувањето и сликањето ми се главни преокупации, а имам и некои дополнителни, како судски преводи, графички дизајн, внатрешен и надворешен дизајн,за кој порано морав да нарачувам некој да го изработи, а сега го работиме заедно со Боби, само за наши потреби, зошто работата ме одржува. Јас го правам проектот и дизајнот, а Боби го изработува, најпрофи со соодветен алат. Тоа е едно од неговите хобија.

* Раскажи ни за својот син и на кој начин тој ти е поддршка во животот?

- Омилено  хоби на Боби му е изработка на се` од дрво или секаков материјал кој може да се моделира. Инаку мојот дедо по мајка, беше столар, имаше своја мини фабрика, каде што изработуваше мебел. Гранката од која потекнува е во роднинска врска со резбарската фамилија Филиповски, од Петре Филиповски - Гарката, кој со негова екипа го изработил иконостасот во црквата „Св. Спас“ во Скопје, па веројатно залутал некој ген и кај Боби. Ме воодушевува неговата смиреност и прецизност додека работи. Досега направивме два шанка во кујна, дрвен цвеќарник на три спрата во двор и еден куп поситни нешта. Инаку Боби има 30 години, заврши на Универзитетот Инхоланд и по професија е ИТ инженер. Работи во ИНГ Банка на Холандија во ИТ секторот, а љубов му се и музиката, како пијанист и музички продуцент, тенис, готвење.. Многу често, знаеме да направиме некое  заедничко музичко дело, со оглед на тоа што чекор по чекор си гради свое мини музичко студио. Секојдневната поддршка и помош што ја добивам од него ми е најголемото богатство. Организирани сме така, да има време за се` - да има време и за неговиот приватен живот и оној заедничкиот, каде што несебично ми помага. Мислам дека неговото присуство во мојот живот, од неговото раѓање, до ден денес ми е нешто што ме подигнува во моменти кога се чувствувам слабо. Тој е смислата на мојот живот. Не за џабе го викам My Son-Sun или мојот син - Сонце.   

* Дали имаш некои свои специфични дневни ритуали?

- Откако сум тука, веќе 11 години, по два или три пати во неделата имам комбинирана терапија, што вклучува вежби, физикална терапија, масажа, акупунктура... во зависност од моменталните потреби. Тоа е нешто што не престанав да го правам, откако се разболев, па се' до ден денешен. Мислам дека без терапија и без канабис, кој го добивам на рецепт, не би можела да се одржи еластичноста на телото и на лигаментите. Што се однесува до храната, ние двајцата со Боби сме љубители на готвена храна. Двајцата сме специјалисти за готвење, со тоа што јас сум задолжена за нашите македонски вкусови, а Боби е за се` што значи здрава комбинација, во што е многу упатен и го слушам секогаш кога нешто ме советува. 

* Дали сакаш да доаѓаш во Македонија? Во неколку наврати пишуваше апели до градските татковци да ти помогнат околу пристапноста на твојот дом, но попусто..

- Сакам да дојдам, во Скопје, во Охрид.. секаде, каде што се моите луѓе што ги сакам, ама тоа не е можно, со оглед на непристапноста низ цела држава. Особено мојот дом, кој моите родители внатрешно го адаптираа за моите потреби, но се наоѓа на четврти кат и е без лифт. Барав дозвола за поставување лифт во нашата зграда и за овие 28 години не ја добив. Пишував и јавни обраќања до политичарите, но се` остана само на пишување. Мојот јавен апел беше да се реши еднаш засекогаш тој проблем, пристапностa од дома, до секаде, за сите луѓе со попреченост. Европа се труди да ја спроведе пропишаната легислатива за лица со попреченост, според која сите земји членки и кандидати за членки до 2023 година мораат да ги адаптираат сите непристапни места во своите земји, до степен да немам потреба како лице со посебни потреби да прашувам дали можам или не можам да престојувам било каде на територија на Европа. А мојата земја, сака да влезе во ЕУ со онаква инфраструктура, каде што не можам ни да се движам со мојот скутмобил, каде што нова зграда на државна институција нема соодветен пристап, земја во која во 21 век и 28 години наназад молам за основни услови за живот, односно за дозвола за лифт. Јас нема да престанам да зборувам на оваа тема, се` додека не се реши влез и излез од и до секој дом на лицата со посебни потреби, како и пристапноста до секое место низ цела држава. 

* Секогаш си била дотерана средена, со унукатен стајлинг. Како ги избираш парчињата облека, накит и колку ти важно да изгледаш секогаш средено?

- Ти благодарам за убавите комплименти.Oтсекогаш го имам истиот стил, можеби малку модифициран со годините, но секогаш сакав да експериментирам или на постоечкото парче облека, да интервенирам со некоја моја додавка - од копче, до менување на цел крој. Имам некој свој стил на облекување, кој никогаш не се поклопува со ниедна моментална мода. Секогаш мора да биде уникатно, да изгледа уредно, а провокативното, никогаш да не премине во вулгарно. За накитот - ете од скоро почнав да изработувам и специфичен, уникатен апстрактен накит. Секое парче има своја приказна. 

* Што би им порачала на луѓето кои се соочуваат со некаква попреченост?

- Би им порачала да не ѝ дозволат на попреченоста да им пречи да ги остварат своите соништа. А, за да ја стават попреченоста на „игнор“ и да функционираат како да не постои, им треба здрава држава и власт со компас, за што ќе мораат сами да се изборат! Животот меѓу четири ѕида не е нормална појава за една нормална држава во 21 век. Тоа не е живот! Тоа мора да се смени, веднаш!  

Секој човек со или без попреченост, има право да сонува и да ги остварува своите соништа, да љуби и да му се радува на животот уживајќи го потполно, со сите емоции и страсти. Не си го губете времето на небитни нешта!  

Мимоза Петревска Георгиева

Фото: Маја GB Амстердам, приватна архива