Одиме девојки, во длабокото!
На 5 години (си) бев центарот на светот.
На 10 години создавав другарства.
На 13 години се бавев со симпатии и тинејџерски „проблеми“.
На 18 години се бавев со љубовни проблеми и испити.
На 25 години со сериозни врски и вработување.
На 28 години со активизам и протести.
На 30 години со кариера.
Со 33 години со мајчинство.
На 38 повторно се бавам со себе.
A бавејќи се со себе, го правам светот поубаво место за живеење. Звучи претенциозно и егоистично? Не. Звучи зрело и освестувачки. Звучи онака како што би сакал да слушне Ганди – „Биди ти промената што сакаш да му се случи на светот“. Ова е моето животно мото откако паметам за себе. Сепак, денес нема да пишувам за патот на личниот развој (ќе ја чувам оваа тема за некоја друга колумна), туку ќе ви раскажам една приказна од мој агол. Со исправена „кичма“ од 90 степени, како достоинствено и другарски реагираме кога некој пред нас паѓа од болка. Во свет со гравитација, секое слободно паѓање значи удар на глава. Помалку боли ако главата е зрела...
Седиме на плажа. Неколку луѓе на дистанца од два-три метри, парови сосе мажи, жени и деца, сите со својата убавина и мака. Му се радуваме на езерото како да е море. Разликата е само во благоста на водата. Секако не е добро да се става сол на тазе рани. Се смееме, муабетиме, тамам ни е. Во еден момент мажите влегуваат со децата во вода. Отсекогаш ми било глупаво тоа таборизирано дружење на мажи наспроти жени. Чиниш едниве тераат муабети за фудбал, а другиве за кујна. Таквата родова сегрегација ја наоѓам опасна, иако навидум бенигна. Сепак, на плажа не ни се зборува за политика и за опасните материјали во фабриките што можат да истечат секој миг и да ни се случи македонски Бејрут, па, овој пат отвораме теми блиски до душата – љубов, релации, доверба, предавства, интегритет, загуби... Децата се во вода, ние сме раат. Ги оставаме книгите да се сончаат наместо нас (оние што ги шетаме на плажа со надеж дека денес децата ќе бидат помирни, па ќе успееме да прочитаме барем 30-тина страници).
Значи, три жени, крснозе седнати на песокот со доволна физичка дистанца за да се чувствуваме одговорно и безбедно. Почнуваме да дробиме зборови што ни тежеле на срцето, прескокнувајќи ја целосно емоционалната дистанца. Едната зборува дека е преморена од обврските со децата, особено периодов кога заради корона вирусот работи од дома, другата се жали дека после десет години брак, сексот им станал ендемски вид. Јас мудро си молчам. Се прашувам од каде да почнам...
И додека размислувам што ми е најважно да споделам со пријателките, како гром од ведро небо ги слушам зборовите на Бојана. Ја кревам главата и два метри зад мене ја гледам мојата трета другарка како ни се приклучува во друштво, сама, без нејзиниот партнер. Не ѝ беше во план да нè дружи дента, но очигледно есапот дома и есапот на пазар е различен. Ја познавам доволно добро за да знам дека има добра причина штом ненадејно упаѓа во друштво. Седнува со нас и без никаков вовед ни вели: „Ќе прснам. Не можам повеќе да молчам и да кријам низ што минувам последниве две години“. Знам за што зборува. Ја знам секоја нејзина болка, но не знам како да ѝ помогнам. – „Повторно добив. Секој месец истата приказна. Никако да забременам“, со глас во кој ечи гнев и тага раскажува Бојана, која до овој миг немаше храброст да го сподели проблемот со другите пријателки. Остар молк го сече муабетот што претходно гракаше на „жалопојни“ тонови, овој пат со посериозен проблем. Ја охрабрувам дека стерилитетот не треба да биде табу тема, но не сакам да притискам силно, почитувајќи ја нејзината желба за дискреција. И додека земам здив за да ѝ кажам дека денешната медицина наоѓа решение во најголем процент од ваквите ситуации, другата пријателка (мајка на две деца) викнува на цел глас: „Јас сум бремена и планирам да абортирам“. Се погледнуваме збунето. Ваков тек на муабетот никој не очекуваше.
И без никој, ни малку да ја суди, таа почнува да се правда како нема услови, ниту желба за трето дете. Ни објаснува дека конечно почнува да чувствува како си го враќа животот во нормала и дека не би можела повторно да минува низ процесот на раѓање, доење, менување пелени… - „Престани, веднаш“, ѝ свикувам. – „Престани да се правдаш и да се чувствуваш виновна. Имаш право на избор! Твоето тело е твоја одлука“! – „Но, никој од семејството нема да ме разбере. Мојата одлука ќе ја сметаат за себична. Сè уште немам храброст да им кажам“, ни вели. Бојана, пак, слуша и подголтнува, неверувајќи дека испровоцира уште една тајна да излезе одзади пердето. Не очекуваше дека некој друг ќе ѝ го земе пиедесталот на проблемите. Но, кога го делиш првото место на болката, некако станува полесно.
Две тежини се сронија на мекиот песок пред нашите нозе. И двете почнуваат да плачат. Целата сцена наликува на патетичен филм. Занемувам пред нивните болки. Едната тагува што не може да има дете. Другата тагува зошто не сака да има дете. Јас, здрвена како Кипот на слободата, прв пат не наоѓам соодветни зборови да ги утешам моите пријателки, иако имам направено десетици емисии и дебати на овие теми. Правото на абортус прв пат го обработував во мојата авторска емисија уште пред 18 години. Потоа следуваа бројни дискусии за репродуктивните права, сексуалното здравје, правото на избор… И темата за асистирана репродукција, со сите здравствени и психолошки предизвици што ги носи ин витро методологијата, сум ја третирала повеќе пати, интервјуирајќи жени кои минале низ овој процес со цел да ја детабуизираме стигмата околу овие прашања. Сепак, денес ниту едно аргументирање и интелектуализирање нема да им помогне на моите пријателки. Понекогаш работите треба да се „одболат“. За прв пат не брзам да им кажувам медицински статистики, да ги убедувам, да зборувам… Не им требаат совети од мене во овој миг, само утеха и поддршка. Денес сум само рамо за плачење. Ѕид кој слуша и собира. Потпора за нивната кршливост. Колевка за нивната тага. Им треба време за да ја пуштат емоцијата по вода…
И додека тихуваме на песокот крај езерото, силен врисок ни го свртува вниманието. Детето на пријателката се превртило со гумата во вода. Срипуваме сите, трчајќи кон длабокото. За среќа, мажите во вода реагираат брзо и ни даваат знак дека ситуацијата е под контрола и дека нема простор за паника. Ни мавтаат да им се придружиме. Во тој миг стресот се распрснува и како во црна дупка пропаѓа. – „Ајде, девојки… да ги смешаме солзите со водата“, им велам. Бојана ја зема гумената топка и ја фрла накај мене. – „Ајде, Анчи, како во старите добри времиња“, ме задева. – „Сè е исто, само мојава кондиција не е иста“, се смеам.
Всушност ништо не е исто. Толку сме поразлични од оние девојки пред десет години на оваа иста плажа. Толку сме побогати со болки, искуства, радости… Толку сме помудри, што само неколку минути и една опасна ситуација се потребни за да се потсетиме дека живот е убав, со или без деца. Со или без проблеми. На 38 години многу брзо излегуваш од вртлогот на тагата. На 38 знаеш дека времето не се брка. Дека сè си доаѓа и заминува тогаш кога му е време. На 38 се бавиш со себе на начин којшто те тера да научиш да сакаш и да даваш и кога никој тоа не го бара од тебе. На 38 знаеш дека не треба да судиш. На 38 години се бавиш со себе, а за другите имаш разбирање, емпатија и љубов од тука до вселената. До вселената од кадешто нашите ѕвезди чуварки ни намигнуваат за добра среќа.
Одиме, девојки? Во длабокото!
За Женски Магазин Ана Јовковска, новинаркa,писателка, тренер за личен развој
