Трагичната судбина на Коштана: Убавината ѝ донесе само несреќа, се омажи со сила, а потоа ја протераа

Заносната Малика имаше сè освен лесен живот!

„Коштана“ е драма на српскиот писател Борисав Станковиќ. Таа е една од најчесто играните и најгледаните претстави во српските театри.

Станковиќ го напишал ова дело за прв пат кога имал околу 24 години. Претставата за прв пат е објавена во целост во 1902 година во Српскиот литературен гласник. Конечната верзија е објавена како посебна книга во 1924 година. 

Како Малика стана „Коштана“?

Сепак, она што повеќето луѓе не го знаат е фактот дека Коштана на Станковиќ навистина постоела! Нејзиното име беше Малика и беше позната ромска пејачка по која луѓето од Врање „изгубија глава и го продадоа својот имот“. Уште од рана возраст, таа играше и пееше со нејзиниот татко и брат во пабови и по приватни прослави, а поради нејзината убавина и шарм, стана позната далеку.

Во своето дело, Бора Станковиќ напиша дека убавицата прекарот го добила „по големите, крупни очи како костен“. Старешините во Врање сè уште велат дека така ја нарекле затоа што тоа име има посебно значење во нивната област. Имено, „Коштан“ таму значи „костен“.

И, постојат различни верзии за тоа дали Бора и Малика некогаш се сретнале. Но, тоа се случило само еднаш - идниот писател во тоа време бил средношколец и бил само еднаш во таверна каде што пеела Малика, само за да се увери во нејзината убавина и шарм. Ја виде, но тие не разменија ниту еден збор.

Според друга приказна, онаа која Бора Станковиќ подоцна ја поддржа, растејќи во Врање, тој слушнал само за убавата ромка, бидејќи била најдобра и најчесто поканета да настапува во домовите на богатите жители на Врање, но пред да ја напише „Коштана“ тој никогаш не ја видел. Нивната прва средба се одржа во кафуле во Врањска Бања, долго откако „Коштана“ веќе се играла во театрите низ цела Србија.

Коштана го тужела Бора

Заносната Малика имала сè освен лесен живот, а нејзината убавина, како и на многумина пред и по неа, и донела само несреќа. Била омажена со сила (исто како и во претставата на Бора) со извесен Максут Рашитовиќ и после тоа била протерана од Врање.

Откако убавината и славата поминале, веќе не останало ништо од „даирите полни со златници“ на Коштана. Животот го поминала во мизерија и сиромаштија во стражарница на периферијата на Врањска Бања, грижејќи се за своите два сина и двете ќерки од првиот брак на нејзиниот сопруг.

Животот на Коштана се сведе на питачки стап, мизерија, сиромаштија и маки. За цигара и чаша ракија во градот, им раскажувала на сите тоа што сакале да слушаат за старата слава, за минатите времиња, како на увото на кралот Милан му пеела “Slavuj pile, ne poj rano”  и како беше „ТАА“ Коштана инспирација на Бора Станковиќ.

Веројатно, тешкиот живот и мизеријата ја принудија Малика да го тужи Бора Станковиќ во 1927 година, барајќи од него да земе дел од парите од славата на неговата работа. Таа била неписмена, но приказната вели дека еден адвокат ја убедил дека може да извлече дел од авторските права.

Тогаш мнозинството биле отворено на страната на Бора Станковиќ. Коштана излегла од спорот како губитник, понижена и јавно исмејувана.

Одговор на Бора Станковиќ на тужбата на Коштана

„Па, да одговориме на мојот„партнер“- Коштана,

По сеќавањето од детството кога танцуваше и пееше на свадби, Коштана за прв пат во мојот живот, ја видов во Врањска Бања, кога „Коштана“ веќе се играше во Народниот театар.

Сите нејзини приказни за нејзините искуства беа пропратени со барање ракија од мене, и пар чорапи од мојата сопруга. Кога би знаела, според нејзините современици, зошто ја викаат Коштан (костен), би се откажала од тој прекар, а уште помалку би барала лажно уверение дека таа е тој костен.

Аналогно на тоа, тоа би значело дека секој човек во Врање, чие име е Митке (како во претставата), ќе има право да побара авторски права.

Г-н Влајко Кочиќ, човекот кој сака да го реши овој спор, би било подобро да ѝ даде една соба на Коштана во неговата нова палата и да ја изложи на прозорецот, така што тој и таа ќе заработат повеќе пари на тој начин.

Со почит, Белград, 11 март 1927 година. Бора Станковиќ

Тажен крај и вечен живот на сцената

И така, Малика продолжи да живее молејќи и молејќи за помош додека староста немилосрдно ја фаќаше. Најпознатата фотографија од жената која ги полудуваше мажите со својата песна и танц, а жените до полудуваа од бес, ја направија Хелена Кинг и Вида Метенсон, воспитувачи на „Американскиот дом за воени сирачиња“ во Врање.

Последното што се слушна за неа беше отпечатено во „Политика“ на 6 април 1941 година. Тоа беше копија на весник кој, поради нацистичкото бомбардирање што започна истиот ден, никогаш не го најде патот до читателите.

- А кога ќе ја придобиете ви кажува сè и многу, многу… Цигари и по некој денар многу помагаат во тоа. Можеби таа сака да ти повтори сè, да запее уште еднаш и да го разниша дајрето, но не може. Се' е готово. Со нејзиното битие владее староста и мизеријата. Само ракијата, кога ја има, ја загрева душата на старицата, а Максут ја кара за тоа. Гледа на неговите прекорувања молејќи се со тап сјај во нејзините очи, како да сакаше да му рече: „Не ме допирај, ми останува уште тоа“ - забележал еден стар новинар во „Политика“ на средбата со Коштана.


Се верува дека Коштана - Малика починала во 1945 година на 73-годишна возраст во Врањска Бања.

извор: srbijadanas.com