Животна училница // Приказни

ТАА Е...

29 Јануари, 2025

Решив овој месец да отстапам од вообичаената ТАА Е... на која сте навикнати веќе неколку години (по моја проценка на 8-ми март навршуваат точно 3 години откако го започнавме ова патешествие со Женски Магазин). И сега ќе си кажете (со право) “што и’ текна овојпат да смисли”, па еве накратко. Дамите кои ми беа гостинки, дамите кои допрва ќе ви го разубават денот во некое следно интервју, но и дамите кои ме читаат, имаат (секоја од нив) едно делче од себе во мене. Тоа е како кога редите сложувалка и секоја една жена за мене е дел од сложувалката. Да, можеби генералната слика и без некое од нив би била преубава, но сите делови кога се наместени како што треба ви даваат една слика за тоа дека жените во Македонија се храбри, свои, силни. Секоја една од вас е приказна за себе, полна победи и падови, полна искуства, убавини, лекции кои (некогаш и не знаејќи) ги пренесувате на своите деца, внуци, пријателки. И повторно ТАА Е... ќе биде врзана за една посебна жена, но не како интервју ами како мое сеќавање на неа, кое, иако се поминати 16 години, не избледува.

Не еднаш сум кажала дека нема поголем благослов за децата кога имаат можност да растат со баби и дедовци.Ја имав таа среќа првите сеќавања да ми бидат врзани со бабите и дедовците и од двете страни. Четворица возрасни луѓе на кои им бев прво внуче, а кои беа различни едни од други како небо и земја, сите со свои табиети кои ден денес си ги наоѓам во себе, во своите постапки, карактерни особини, па дури и изглед. Семејството на татко ми беше доселено во Скопје, после релацијата Прилеп-Битола заради работните обврски на дедо ми. Родителите на мајка ми останаа во Битола, до крајот на своите животи, но тоа не значеше дека (и покрај фактот што не ги гледав секојдневно), ја немавме онаа блискост која е посебна меѓу бабите и дедовците и нивните внуци. Во некоја друга прилика ќе ви раскажам за баба ми Дана-Даница (мајката на татко ми која исто така имаше значајна улога во мојот живот), а денес ќе ви зборувам за баба ми Марија или Марика (како што ја викаа во Битола), а за мене беше и остана Нене.

Постои теорија дека најдолго во сеќавањето на човекот останува мирисот. Има еден карактеристичен мирис на мешавина од готвена храна, разиграни деца и итисон кој секогаш кога ќе ми дојде под нос, ми се враќаат сите спомени од градинка. Има еден машки парфем кој секогаш ќе ме потсетува на мојата прва љубов и има еден неверојатен спој на мирис на хартија, нишка од газија, влажни дрва...кој го наоѓам во старите книги кај уличните продавачи и кои ме враќаат четири и кусур децении назад, во Битола.

Првата слика за Нене ми е високо натапираната коса од која не штрчеше ниту едно влакно оти беше фиксирана со лак, белиот тен, црвениот кармин кој не го менуваше до својата смрт, исправеното држење, женственоста. Мирисаше на една колонска вода која секогаш ја носеше од Грција со нота на лимон и уште нешто што не ми беше познато, заедно со костимите кои мораа да бидат по последна мода. Не ретко, она што ќе го видеше по дуќаните таму го запаметуваше, за подоцна да оди кај шнајдерката и за два-три дена да го облече за на прошетка. Битола отсекогаш важела за место во кое страотно се внимава на тоа како ќе излезеш, жените биле скоцкани од глава до петици и сето тоа било и е како непишано правило кое не само што се почитува до денешен ден, ами и се прави со невидена леснотија. Баба ми беше силна жена, жена која знаеше што сака и која знаеше како да го стокми тоа што го сака, притоа да не влезе во конфликти со никого. На времето важеше за една од најубавите жени во Битола, фотографирана од Манаки, споредувана со Ава Граднер. Не бевме слични, но можеби токму разликите што ги имавме беа за мене дотолку фасцинантни да можев да ја гледам подизната како без мака во текот на денот ќе се преслечеше по неколкупати, оти не беше возможно да биде во иста облека по дома, до бакалница, кај Сајмето на фризер и кај некоја пријателка.

Мирисот на тазе печеното турте, слаткото од сливи, мирисот на секое ќоше од куќата и визбата во која минував часови и часови читајќи книги ми се врежани во мојата ДНК. Вкусот на козињакот, ликерот од круши (некојпат ќе ви кажам и како се имам испијането како мала од оние чоколадни бонбони полнети со алкохол), крцкавите лешници од лешникот во дворот, се само дел од мирисите и вкусовите кои чинам дека ги носам со себе. Дури, можам и да ги повикам свесно за да се вратам во едно друго време, друга димензија.

Зошто Нене во денешната ТАА Е...? Затоа што февруари е месец кој не го сакам, кој ми е врзан за мал дел од умирањето на моето детство. Загубата на бабите и дедовците така сум ги доживувала, како по една мала смрт на “јас” како дете. И кога човек престанува да е нечие внуче, сфаќа дека се има збогувано со себе како дете. Да, останува тоа дека сите ние и до длабока старост си го имаме детето во себе, но ова е една посебна состојба, состојба на физичка загуба на детето кое било нечие внуче.

Јас не наликувам на Нене, физички речиси во ништо освен во белиот тен. Табиетот ми е погруб, можеби е тоа и отсуство на мудрост да си ја завртам водата на своја воденица без многу драма. Не, кај мене тоа никогаш не функционирало така. Кај мене било, што на ум, тоа на друм...а друмот само кривини, па поголеми и помали камчиња. Не сум ниту по месењето, ниту по плетењето или везењето, оти мене поинаква ми е плетката. Ама сум секојпат како поболена кога ќе ми текне на првото симнување од воз и нејзиниот глас “пиле на Нене” (оттаму е она “пиле” во песните), прегратката пред која силно го испуштав воздухот за да ја вдишам најдлабоко што можам. А потоа доаѓање оној малку комичен момент кога ќе ме поистаеше понастрана за да ме види критички и секогаш ми велеше “носиш доволно алишта за кога ќе шетаме?”, оти знаеше дека никогаш не бев по “тафрењето”. Еднаш, кога веќе бев поголема и немаше потреба да ме чекаат со дедо ми на железничка станица, се појавив пред врата со искинати фармерки и со ленонки на нос. После првичниот восклик дека ме гледа, веднаш ми рече “а ле шо си ваква со очилата, ко Борис ќориот?!”.

Февруари доаѓа за некој ден, а јас...јас нема ден кога не ја спомнувам во себе, за себе. Мислам (или барем сакам да верувам) дека сите наши кои не се веќе меѓу нас, нé гледаат од некаде. Знам дека е горда на мене и мојата плетка која не е со чингелаке, ами со пишување...знам дека нишка со главата оти никогаш не станав домаќинка по нејзините критериуми и знам, знам дека еден ден кога ќе дојде и моето време, ќе можам повторно да го вдишам моето детство...силно и со полни гради.