Екранизмот е сличен на аутизмот: Детето развива „внатрешни светови“, независни од оној во кој живее

Често гледаме деца, дури и мали бебиња, како се забавуваат гледајќи во паметните телефони, таблети и други екрани, а она за што многу родители не размислуваат е дека времето поминато пред нив, може да остави последици по здравјето на децата.

Во професионалната терминологија, психотерапевтите го користат новиот израз „екранизам“, што значи негативни ефекти на екранот врз мозокот, а психолозите најчесто применуваат терапија со неврофидбек кога работат со деца.

Децата кои се изложени на екрани премногу долго, почнуваат да се затвораат, имаат проблеми со комуникацијата, говорот, концентрацијата и сл., а ако негативностите предизвикани од прекумерното поминување на времето пред екранот не се препознаат на време, може да има многу поголеми последици.

Според психологот и психотерапевт Анкица Баковиќ, се покажало дека постојат одредени потешкотии во она што детето „го дава од себе“.

„Првенствено тоа е говорот, а потоа концентрацијата, фокусот, будноста или обратно - мечтаењето. Докажано е дека постојат одредени отстапувања од деца кои не се невроризични од раѓање, а во првите години од животот, до третата, може да се забележат неуспеси. Покрај сите претходни дијагнози со кои се занимаваме, и насочените дијагнози од спектарот на сеприсутно развојно нарушување, ваквото дете не припаѓа на таа клиничка слика, а однесувањето е многу слично на тешкотиите од аутистичниот спектар“ - вели Баковиќ.

Негативни ефекти од екранот

Таа објасни дека за време на разговорот со родителите добива информации за тоа дека детето минува четири до пет часа на ден пред екранот во првите години од животот, а некои деца уште повеќе.

„Потешкотиите што ги гледаме во функционирањето на детето во неговите први години од животот честопати се предизвикани од долг престој пред екранот. Сè што трае подолго од половина час се смета за долгорочно, а невропедијатрите велат дека детето не треба да поминува ниту половина час до третата година. Децата со кои се занимавав беа пред екранот вкупно четири, пет или повеќе часа во текот на денот. Детето гледа во мобилниот телефон или таблетот наутро додека јаде, додека мајката прави ручек, откако ќе заспие, повторно е пред екранот, и повторно додека јаде…“ - додава таа.

Според нејзините зборови, времето поминато на овој начин може да има два негативни ефекти.

„Првиот е детето да го вежба она на што е изложено. Ако детето е изложено на екрани од рана возраст, тоа вежба како да комуникацира со екраните. Во првите контакти на детето со екранот, тоа се обидува да воспостави комуникација со содржината во него. Бидејќи она што е на екранот не се враќа, детето почнува да се затвора затоа што не добива одговор во комуникацијата. Подоцна, имаме клиничка слика што изгледа како „самоориентација“, што честопати ја слушаме како поим за мечтаење“ - објаснува таа.

Психологот додаде дека детето потоа развива „внатрешни светови“, кои се независни од оној во кој живее.

„На рана возраст учи дека има еден свет на екранот, а детето развива друг свет за себе и тие два света не комуницираат еден со друг. Тоа е најголемата штета на екранизмот. Детето не научило да комуницира со екранот, бидејќи екранот не се усогласува со детето и не ја следи неговата комуникација, па затоа мозокот на детето е обучен да се исклучува. Кога ќе видиме дека е надвор од контрола, дека детето не гледа други деца, се повлекува во своите светови и катчиња, или кога зборуваме за нешто и тоа нè игнорира, не им обрнува внимание на браќата и сестрите, новите гости и слично, тогаш ситуацијата е алармантна“ - потенцираше таа.

Она што е многу важно да се знае, според педијатарот, е дека „она што го вежбам дете на крајот го совладува“.

„Децата се раѓаат здрави, а здравиот мозок се усогласува со содржината на која е изложен, вежба. Ако го ставите пред екранот, тој вежба во сопственото исклучување“ - истакна таа.

Друга негатива што произлегува од екранизмот, според Баковиќ, е дека детето пропуштило многу поради времето поминато пред екранот, што му нанело огромна штета.

„Покрај тоа што мозокот на детето бил еднонасочно стимулиран во раниот период од животот, уште една штета е што сите други центри не биле стимулирани. Родителите често доаѓаат кај нас психолозите по посетата кај невропедијатар кој им рекол дека мозокот е во ред, но не им е јасно зошто детето не зборува. Здравите клетки во мозокот, здравите неврони се само материјал што може да се користи за уреден когнитивен развој. Но, тоа нема само по себе. Ако имате материјал за куќата, таа нема да се гради сама. Материјалот може да пропадне. Иако имавте сè, немате куќа. Исто е и за здравите клетки во мозокот, бидејќи тие не значат уреден когнитивен развој. Потребен е стимул од околината“ - нагласува таа.

Мозокот функционира според законите на природата

Во раната возраст на детето, постојат оптимални фази на развој и периоди кога, како што наведува Баковиќ, треба да се воспостави способност за фокусирање, координирање на говорот, изразување на мускулите, воспоставување контакт со очите и слично.

„Нашиот мозок е дел од природата и функционира според законите на природата. Постојат специфични периоди во развојот на детето кои се развиваат когнитивно и ментално секој месец. Познато е кои способности на детето се развиваат во кој месец од животот, но не само по себе, туку со стимули од околината. Ако детето остане под стаклено ѕвонче, изолирано од тој стимул и „вегетира“ пред екранот, невроните не се поврзуваат самостојно. Со цел овие клетки во мозокот да се поврзат, се формираат синапси, мрежа на неврони, а мрежата на неврони е способност. Првиот чекор недостасува поради екранизмот, а тоа е стимулација од околината, плус еднонасочна стимулација што го свртува детето кон него и го затвора, каде имаме аутистична слика и го забавуваме развојот на јазикот и говорот“ - објасни Баковиќ.

Преку нејзината работа често и се случувало мајка да дојде со дете кое не зборува на јазикот што го зборуваат неговите родители, но, на пример, знае англиски.

„Тоа се случува кога детето во таа еднонасочна комуникација било толку упорно за преживување, па дури и со екранот, кој не разговарал со него, па така почнало да повторува по него. Екранот не воспоставува комуникација со детето, но од очај да комуницира со некого, детето почнува да комуницира во однос на сцение што ги собира од содржината на која е изложено. Оставете ги децата во бара, кал, дрво, камен, да се соживеат и да го стимулираат мозокот“ - истакнува таа.

На овој проблем му се пристанува во дел од терапијата со неврофидбек. Психологот наведува дека прво прави клиничка слика за детето, што е иста кај аутизмот и псевдоаутизмот.

„Сликата е иста, но темпото на напредок на детето е различно. Во првата клиничка слика - аутизмот, напредокот е многу, многу побавен. Неврофидбекот служи за намалување на интензитетот на тешкотиите, но мојата цел е да работам и на превенција. За мене засега, 2018 година е најдоминанта доминантна на терапиите. Станува збор за двегодишни деца. Се обидувам да зборувам за тоа, да го промовирам... Родителите, кои доаѓаат кај мене и ја дознаваат вистината дека се учесници во штетата што му е нанесена на детето, се очајни. Им велам „немате корист од тој очај, ајде да го извлечеме детето сега, а вие промовирајте го ова наоколу и разговарајте. Екраните за деца не доаѓаат предвид“ - заклучува таа.

Извор: faktor.ba

фото: PIxabay