Како правилно да ги казнувате децата, а да не им ја уништите самодовербата: Советува д-р Зоран Миливојевиќ

Родителите едноставно се „преоптоварени“ од разни теории за воспитување. Многу од нив забрануваат не само физичко казнување, туку и казнување на децата воопшто

Познатиот психотерапевт д-р Зоран Миливојевиќ, предавач на Универзитетот Зигмунд Фројд во Виена, повеќе од една деценија е надзорник на работата на едукаторите во различни словенечки младински институции.

Како резултат на таа работа, тој го развил „моделот на Мерцедес“ - кој ги доведува во оптимална врска трите главни функции на воспитно-образовната работа: поставување цели, пофалување и наградување, како и критики и казнување. Моделот укажува на типични грешки во воспитувањето, кои доведуваат до прекумерна социјализација на детето, негово разгалување, презаштита, запоставување или злоупотреба.

Детските пакости се нормална работа, па казнувањето на децата е нормална работа: една од основните „вештини“ на секој родител. Имено, родителот е должен да бара од детето одредени работи кои се добри за него и неговиот развој. Потребата за казнување се јавува затоа што многу од овие работи се непријатни за детето.

Затоа, неопходно е родителот да побара од детето да направи нешто. Кога директно или индиректно одбива, родителот треба да го критикува и јасно да бара промена во неговото однесување. Ако детето одбие, тогаш треба да му се заканува казна. И тогаш, ако не сака да послуша, треба да биде казнетo.

Зошто казните се „непопуларни“?

За разлика од критиката, која е апел за промена на однесувањето, казнувањето е манифестација на родителската моќ. Родителите кои одбиваат да го казнат детето стануваат беспомошни родители, па набргу откриваат дека детето манипулира во односот со нив, односно дека чувствата на детето го контролираат и детето и нив. По казната, родителот мора да истрае (нема вонредни „помилувања“).

Како што е многу лошо родителите да се откажат од својата моќ - и да станат немоќни родители, така е лошо родителите да ја злоупотребуваат својата моќ и да станат премногу моќни родители - од кои детето се плаши, кои го „гњават“ или од чие отфрлање се плаши детето.

И покрај сето горенаведено, терминот „казна“ стана непопуларен во последните триесет години, па многу експерти избегнуваат да го користат. Некаде е заменет со изразот „последица“ - во смисла дека детето со своето негативно однесување предизвикува само по себе негативна последица.

Како да ги казните децата?

Првиот чекор е да се разбере казната: дете кое одбива да се откаже од одредено однесување кое му е пријатно, го казнуваме со срам - да се откаже од тоа однесување. Значи, казната е употреба на родителска моќ за да предизвика непријатност кај детето - треба да го мотивира да го промени своето однесување. Родителот му вели на детето: „Ако не го промениш своето однесување, ќе направам да ти биде многу непријатно“.

Постојат три основни начини за казнување

Телесно казнување: Неговата цел е да предизвика болка кај детето, а не да го повреди. Мора да правиме разлика помеѓу пресметаната употреба на физичко казнување и неконтролираното тепање дете - што, се разбира, е злоупотреба. Меѓутоа, денес многу родители се откажуваат од овој начин на казнување, бидејќи - не се сигурни како би гледал социјален работник на тоа што го удирале своето дете по задникот кога тоа го заслужува!?

Фрустрација на желбата: Најчеста форма на казнување е да му забраните на детето нешто - што, патем, го сака. Во тој случај, чувството на непријатност доаѓа од чувството на фрустрирана желба кај детето. При овој начин на казнување, важно е да не се изрекуваат престроги казни и родителите да се придржуваат до казната што е изречена. Значи, без негово последователно ублажување.

Наредба за акција: Овој начин на казнување доаѓа кога од детето се бара да направи нешто за казна. Често се работи за санирање на некоја штета што детето ја направило, или некоја друга корисна активност.

Без разлика на начинот на казнување, родителот секогаш треба да се погрижи детето да разбере кое однесување е неприфатливо, зошто е така и како требало да се однесува наместо тоа.