„Каков маж си ти кога удираш жена? Му рече нашиот син на сопругот кога ме тепаше“: Како семејното насилство влијае на децата?

„Мојот син имаше четири години кога бев жртва на насилство и колку и да ми се чинеше дека не забележува многу, сликите што ги виде беа длабоко втиснати во неговата свест. Заблуда е дека децата не забележуваат многу работи, тие се пречувствителни суштества кои секоја непријатна сцена ја доживуваат на свој начин“,раскажа Мирјана Марковиќ, која беше претепана од поранешниот сопруг, а сведок бил нејзиното дете.

Злоупотребата и нејзиното тешко искуство и на нејзиниот син, за жал, не се изолиран случај. Кога мајката трпи насилство, а детето или децата го набљудуваат тоа, како таквите злосторства влијаат врз најмладите? Експертите се согласија дека последиците се многубројни и дека злоупотребата е исклучително важен општествен проблем.

„Секој чин на насилство има трауматски ефект врз децата, а последиците се неизбежни колку и да се трудиме да го натераме детето да го заборави. Се чувствувам виновна што дозволив моето дете да биде сведок и што немав храброст веднаш да си заминам од кругот на насилството“,раскажува таа.

„Имаше и моменти кога насилството се случуваше насилно, ненадејно за време на спиењето, кога немав шанса да го избегнам. Имав повреди на лицето, главата, вратот, телото...“ гласи една од нејзините реченици за најтешкиот период од нејзиниот живот кога нејзиниот сопруг ја претепал, а насилство се случило и на јавни места, пред други лица.

Кога мајките се изложени на насилство, особено физичко, децата честопати и самите се жртви на насилство, намерно или ненамерно, на пример, тие се повредени кога ќе застанат во одбрана на својата мајка, вели Тања Игњатовиќ,психолог  кој работи со жени жртви на семејно насилство.

„Кога велиме дека децата се сведоци на насилство на кое се изложени нивните мајки, не е неопходно тие да се присутни во просторот каде што се случува насилството, иако тоа е честа појава. Велиме дека децата се сведоци на насилство кога ќе слушнат од друга соба што се случува, кога гледаат или можат да ги почувствуваат последиците од насилен настан, на пример, расплакана, исплашена и вознемирена мајка, кога ќе слушнат од другите што се случило, го гледаат доаѓањето на полицијата или брзата помош, поради насилството мораат да го напуштат станот или куќата заедно со мајката или остануваат во куќата од која треба да замине нивната мајка од безбедносни причини“, додава психологот Игњатовиќ.

Како реагира детето кога мајката трпи насилство

Мирјана Марковиќ од Сремска Митровица била претепана од поранешниот сопруг пред детето, по што донела одлука, односно собрала храброст да избега од тој пекол. Што се случило пред тоа и како тоа влијаело на нејзиниот син.

„Тоа се манифестираше за време на неговото растење. Ја изгуби желбата да го види татко му, тие спомени на насилство останаа, колку и да се трудеше да заборави, па подоцна буквално му рече на татко му: „Каков маж си ти кога можеш да удриш жена?“.

Мирјана н вели дека е потребна голема храброст за да излезеш од кругот на насилство, „прво да се бориш со себе, да станеш свесна дека ништо нема да биде подобро и дека не треба да трпиш насилство“.

„Донесов одлука дека морам да го прекинам токсичниот брак, дека морам да го заштитам и детето и себеси“, истакнува таа.

Како ќе реагира детето кога ќе сфати низ што поминува неговата мајка и како тоа ќе влијае на него зависи од неколку фактори: возраста и полот на детето, видот, интензитетот, зачестеноста и времетраењето на насилството, последиците што ги сноси мајката, реакциите на другите возрасни лица во семејството, реакциите на институциите, доколку се вклучени.

„Децата веднаш покажуваат страв и паника поради однесувањето на таткото, некои се кријат, плачат или молчат, други сакаат да ја заштитат мајка си или да го спречат таткото, повикуваат на помош, што претставува голем ризик и самите да бидат повредени.

Различни се и последиците од децата сведоци на насилство. Тоа може да бидат физички повреди, а мајките забележуваат и промени во однесувањето - од повлечено и смирено до немирно, непослушно, раздразливо однесување, вербална или физичка агресија кон другите деца или возрасни. Некои деца ќе реагираат со физички промени, пореметувања поврзани со спиење, исхрана, ноќно мокрење. Децата може да имаат промени во изразувањето на чувствата. Најчесто се забележуваат страв, напнатост, нервоза, страв од одвојување од мајката, нерасположение и тага, страв и вознемиреност, како и чувство на несигурност, ниска самодоверба, но и лутина,бес и срам“, објаснува Тања Игњатовиќ.

Мирјана открива дека во денешно време ретко зборува со синот за насилството што го доживеала: „По првите интервјуа го прашав дали му пречи тоа што се охрабрував јавно да ја кажам мојата приказна за насилството врз жените бидејќи имаше коментари за тоа како мојата синреагирал кога јавно зборував за тоа. Тој немаше ништо против.

Однесувањето на детето открива дали е сведок на семејно насилство

„На училишна возраст последиците се регистрираат во вид на слаба концентрација, невнимание, заборавање на училишните обврски, што доведува до пониски оценки. Некои деца одбиваат да одат на училиште или се грижат за тоа што се случува дома додека се на училиште. Некои деца успеваат да постигнат и одржуваат добри училишни перформанси, и покрај околностите во домот. Односот на детето со врсниците може да се промени, во смисла на дружење, а детето почнува да се повлекува, ги намалува активностите, избегнува да ги носи врсниците во домот,стануваат  агресивни кон врсниците или да бидат жртви на притисок од врсниците“, истакнува психологот.

Во подоцнежниот живот, кога децата ќе пораснат, кој е најчестиот показател дека некој пораснал во семејство во кое се случило насилство?

„Долготрајната изложеност на децата на насилство остава голем број на негативни последици на долг рок. Некои последици се моментални и престануваат по одредено време, кога ќе престане насилството и кога ќе закрепнат мајките и децата. Сепак, некои последици може да траат, да бидат присутни во младоста и тоа се чести проблеми во однесувањето, нетолерантно и агресивно однесување, понекогаш проблеми со законот, консумирање алкохол или дрога, бегање од училиште, прекин на образованието, промискуитетно однесување, рани емоционални односи во кои може да има насилство, раните бракови што поскоро да се напуштат од семејство каде што има насилство, последици може да бидат и насилството кон сопствената партнерка или сопругата и децата, а децата кои забележале насилство подоцна можат самите да станат жртви на тоа“, пишува Жена блиц.

„Насилникот казнува жена и се грижи за неа преку нејзините деца“

Практиката на жени коибиле жртви на насилство потврди дека семејното насилство ги предизвикува гореспоменатите последици. Проблемите не престануваат дури и кога жената бега од насилникот, па може да се отвори маѓепсан круг, во кој страдаат и таа и децата.

„Овие последици не мора да се појават кај секое дете, односно кај сите деца во семејството, не се исти, или не се појавуваат во ист момент, но сигурно постојат. Мајките на различни начини се борат за заштита на нивните деца од насилството на кое тие самите се изложени, иако насилството ги оневозможува да го прават тоа во целост, семејството и нивното семејство во обид да влијаат врз насилникот, да го спречат некои повикуваат полиција или бараат поддршка од центар за социјална работа.

Меѓутоа, жените кои одлучуваат да ги напуштат своите партнери и заедно да имаат малолетни деца може да се соочат со бесчувствителен систем на заштита на семејното право. Вчерашниот партнер кој навредувал одеднаш станува доволно добар татко и има еднакви родителски права и пристап до децата. Ова отвора можност за понатамошно злоставување на децата врз нивните мајки, бидејќи насилникот обично сака да се одмазди и да ја казни поранешната сопруга. Така се влегува во насилство по разделбата, кое за жал многу експерти не го регистрираат, минимизираат или игнорираат, на штета на најдобриот интерес на детето“, забележува Тања Игњатовиќ.

Фото: freepik