„Сакам син ми да умре“: Некогаш беше силен млад човек, а сега 11 години лежи неподвижен, еден момент промени сè
„Се сеќавам како секогаш беше активен низ куќата, секогаш ентузијаст за бодибилдинг; ќе дојдеше кај мене и ќе ме замоли да му го измерам бицепсот.“
Како може родител да бара детето да му умре?“ ја прашува Нирмала Рана додека таа седи покрај креветот на нејзиниот 30-годишен син Хариш.
Во 2013 година, Хариш, студент по градежен инженер, падна од четвртиот кат на зграда во северниот индиски град Чандигар и се здоби со тешки повреди на главата. Оттогаш, тој е врзан за кревет, 11 години не може да зборува или да покаже никаква сензација – состојба која лекарите ја опишуваат како „вегетативна“.
„Го носевме насекаде, но ништо не помогна“, вели неговиот татко Ашок.
Слушнавме и читавме за чуда, но ниту молитвите ниту лековите не вродија со плод“.
На едниот ѕид е закачен часовник, а на другиот верски календар. Стрелките на часовникот се движат во својот вообичаен ритам, но за родителите на Хариш времето застанало по несреќата.
Пациентите во вегетативна состојба се будни, не се во кома, но не се свесни поради тешко оштетување на мозокот. Попладне е, но Нирмала со измачено лице нема време за појадок.
Нејзиниот живот се врти околу нејзиниот син повеќе од една деценија – таа му го мести креветот, му се пресоблекува, ги задоволува сите негови потреби.
Поранешен бодибилдер, Хариш повеќе не личи на 30-годишник – лицето мусе изменило, кожата и коските се претопуваат во скелетна маса. Од неговиот кревет виси катетер, а од стомакот му излегува цевка за хранење.
Од долго лежење се здобил со длабоки и големи рани, кои предизвикале дополнителни инфекции. Лежи неподвижен на креветот, а единствен начин за комуникација е со очите.
„Заборавив какво е чувството да се плаче“, вели неговата мајка.
Финансиски исцрпени по долгогодишни заеднички напори, неговите родители минатата година побараа да се формира медицински тим за да се разгледа случајот за евтаназија за да се стави крај на страдањето на Хариш.
Евтаназијата е чин на свесно завршување на животот на човекот со цел да се ослободи од страдањето, при што лекарот му дава легален лек.
„Исцрпена сум. Ако нешто ми се случи, кој ќе се грижи за него?“, вели неговата мајка.
„Сакаме да ги донираме неговите органи, за да им помага на другите“, тврди таа.
„Во нив ќе го видиме нашиот син, а тој ќе си го најде својот мир“.
Судот во Делхи ја отфрли нивната молба.
Во судската одлука се наведува дека „фактите укажуваат дека апликантот механички не се одржува во живот и може да се одржува во живот без никаква дополнителна надворешна помош“.
„Затоа, подносителот на барањето може да живее и никој, дури ни неговиот лекар, не може да предизвика смрт на друго лице со давање на каков било смртоносен лек – дури и ако целта е да се лиши пациентот од болка и страдање.
Во 2011 година, индискиот Врховен суд се соочи со морална и етичка дилема кога го отфрли барањето за активна евтаназија од страна на Аруна Шанбауг, медицинска сестра која помина децении во вегетативна состојба откако беше брутално нападната од придружник на одделението во 1973 година.
Судот пресуди дека медицинските докази укажуваат дека Шанбауг не е мозочно мртва и дека таа треба да продолжи да живее. Шанбауг останала во вегетативна состојба до нејзината смрт во 2015 година.
Сепак, судската одлука во 2011 година претставува пресвртница во правниот став на Индија за крајот на животот.
Пред тоа, сите форми на евтаназија беа нелегални во Индија, но во сложената одлука, судот рече дека „пасивната евтаназија“ или задржувањето храна од пациентот, може да се разгледа под одредени околности.
Во 2018 година, во значителен пресврт, Врховниот суд одлучи дека пасивната евтаназија може легално да се бара за поединци во постојана вегетативна состојба. Конкретно изјави дека претставките за пасивна евтаназија мора да се достават до судот и ја нагласи медицинската процена.
Контроверзното прашање повторно се најде во центарот на вниманието со Хариш Рана, чие семејство сега планира да го однесе неговиот случај до Врховниот суд на Индија, откако нивната жалба беше одбиена од понискиот суд.
И покрај пречките, семејството останува умерено оптимист дека највисокиот суд во земјата на крајот ќе донесе одлука во нивна корист. Сегашното индиско законодавство дозволува пасивна евтаназија – намерно дозволувајќи му на пациентот да умре со лишување од вештачки систем за одржување на животот – но сепак ја забранува активната евтаназија.
„Судот рече дека тој не е зависен од вештачка поддршка во живот“, рече Маниш Џаин, адвокат кој го застапува семејството Рана. „Сепак, цевката за хранење е и еден вид систем за одржувањево животот“, додава тој.
Сè што можеме сега да направиме е да одиме во Врховниот суд“.
На тој кобен августовски ден
Вечерта на 5 август 2013 година, кога Ашок Рана добил телефонски повик во кој го известиле дека неговиот син е „повреден“. „Докторот ни кажа дека нервите во мозокот целосно му пресушиле“, вели неговиот татко.
Повеќе од една деценија подоцна, Хариш се храни преку цевка вметната во неговиот стомак – процедура која чини и до 15.000 рупии (163 евра) месечно. Месечните медицински трошоци изнесуваат меѓу 25.000 и 30.000 рупии (325 евра). За да ги покријат овие трошоци, неговите родители ја продале својата куќа во Делхи и се преселиле во двособен стан на периферијата на главниот град.
Но, тие се борат да продолжат да плаќаат за лекување. Месечната пензија на Ашок Рана од 3.600 РС едвај може да ги покрие домашните трошоци, а камоли здравствената заштита на Хариш.
„Луѓето веруваат дека Бог дава живот и дека само тој има право да го одземе“, вели Р.Р. Кишоре, лекар и активист, кој работи како застапник во Врховниот суд и е претседател на Индиското здружение за здравствена етика и право.
„Секогаш постои елемент на неизвесност. Некој кој денес е онесвестен би можел утре да се освести.
„Но, ако ставиме крај на нечиј живот, му ја одземаме и шансата за заздравување. Тоа е невешт начин.
„Во случајот на Хариш, мислам дека би било соодветно да се формира медицински одбор составен од кардиолози, физиолози и општи лекари кои ќе одлучуваат дали треба да се прекине вештачката поддршка во живот.
Клучното прашање е што судот нема процена од прва рака за клиничката состојба на пациентот. Нирмала Рана еднаш се надеваше дека нејзиниот син еден ден ќе закрепне, но како што деновите се претвораа во месеци, а месеците во години, тој ден никогаш не осамна.
„Се сеќавам како секогаш беше активен низ куќата, секогаш ентузијаст за бодибилдинг. Доаѓаше кај мене и бараше да му измерам бицепс“, се сеќава мајката.
Сега ја чека смртта на синот, пишува Би-Би-Си.
Фото:Фреипик
